المان‌های شهری؛ پل ارتباطی میان سنت و هویت اجتماعی
پرسش «من کیستم؟» یا «تو کیستی؟» پرسشی بنیادین است که ما را به جست‌وجوی هویت خویش وا‌می‌دارد. هویت هر فرد با مجموعه‌ای از عناصر فرهنگی، تاریخی، و اجتماعی گره خورده است که بخشی از آن‌ها در آیین‌ها و رسوم ملی و مذهبی شکل می‌گیرد. آیین‌هایی همچون شب یلدا، چهارشنبه‌سوری، یا عزاداری‌های محرم و صفر بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی ما را می‌سازند و در عین اتحاد ذاتی خود، رنگ و بویی قومی و جغرافیایی دارند که به غنای فرهنگی جامعه می‌افزایند.
این آیین‌ها که از دل تاریخ، سرزمین، و دین برآمده‌اند، علاوه بر تأثیرگذاری بر هویت فردی و جمعی، نقش مهمی در تثبیت نظم اجتماعی و ایجاد حس اتحاد ایفا می‌کنند. مناسبت‌های ملی و مذهبی مانند یلدا یا عاشورا، با انتقال ارزش‌هایی چون همدلی، وفاق، و انسان‌دوستی، هویت ما را بازتولید و تثبیت می‌کنند.
با این حال، چالش‌های ناشی از مدرنیته و گسترش فرهنگ‌های وارداتی، بحران‌های هویتی را در جامعه ما دامن زده است. گسترش جشن‌هایی همچون کریسمس و ولنتاین در ایران، نشان از تأثیرپذیری جامعه از فرهنگ‌های خارجی دارد. در این میان، نقش شهرداری‌ها به‌عنوان مدیریت‌کنندگان فضای شهری در حفظ هویت اجتماعی و فرهنگی بسیار پررنگ است.
شهرداری‌ها و هویت شهری
شهرها به‌عنوان محیط دوم زندگی انسان‌ها پس از خانه، نقش مهمی در بازآفرینی هویت اجتماعی دارند. هویت شهری با ایجاد حس تعلق و امنیت، به شهروندان آرامش می‌بخشد. یکی از مهم‌ترین ابزارهای هویت‌سازی شهری، استفاده از المان‌ها و نمادهای شهری است. این المان‌ها که جنبه‌های تاریخی، فرهنگی، و اجتماعی را به نمایش می‌گذارند، با تکرار در طول زمان در ذهن شهروندان تثبیت شده و به تقویت حس تعلق و هویت جمعی کمک می‌کنند.
نمادهای شهری، در عین بی‌جانی، با حضور در فضای عمومی به شهر جان می‌بخشند و پیام‌های هویتی و فرهنگی منتقل می‌کنند. با توجه به تنوع فرهنگی و قومیتی در کلان‌شهرهایی همچون تهران، کرج، و اصفهان، انتخاب المان‌های شهری باید با دقت انجام شود تا تضادها و چالش‌های فرهنگی به‌جای تقویت هویت، منجر به بحران نشود.
نمونه‌های موفق در بازآفرینی هویت اجتماعی
نمونه موفقی از این توجه را می‌توان در اقدام سازمان سیما و منظر شهرداری کرج مشاهده کرد. نصب المان «یلدا مبارک» در نقاط مختلف شهر، ضمن ارج‌گذاری به آیین‌های اصیل ایرانی، به تقویت حس همدلی و همزیستی اقوام مختلف این شهر کمک کرده است. این اقدام، نمونه‌ای از استفاده صحیح از المان‌های شهری در بازآفرینی هویت اجتماعی است.
امید است شهرداری‌ها در سایر مناسبت‌های اصیل ایرانی همچون چهارشنبه‌سوری و نوروز نیز توجه بیشتری به هویت‌سازی داشته باشند و از این آیین‌ها برای ایجاد فضای همدلی و تقویت هویت اجتماعی بهره گیرند.
نرگس اسلام دوست
کارشناس ارشد معماری
به پیج اینستاگرامی «شهروندالبرز» بپیوندید
instagram.com/shahrvand.alborz